Het onderwerp voor het socratisch gesprek op 16 november bij Gianotten Mutsaers:
V E R G E V I N G !
INFO
Vergeving komt niet voor bij de aristotelische deugden, vormt geen onderdeel van de kardinale deugden zoals ze sinds Plato worden opgesomd en ook bij Thomas van Aquino komt ze niet voor als een deugd. Toch kan men vergeving beschrijven als een deugdhouding die het midden houdt tussen de ondeugden van de wrok die niet kan vergeten en oppervlakkigheid zonder geheugen of tussen teveel en te weinig geven. Vergeving vormt ook een brug tussen de norm van rechtvaardigheid en de waarde van verzoening. Deugdethiek moet echter niet blijven steken bij een theoretisch kader dat bestaande intuïties en vooroordelen nog eens herhaalt en sanctioneert. Een deugdethiek is
- descriptief in de zin dat ze vanuit een adequate beschrijving van passies een beeld geeft van een optimale ordening van zo’n passie of een cluster van passies,
- normatief doordat ze een adequate beschrijving van een moreel fenomeen toont als moreel verplichtend en aantrekkelijk en
- pedagogisch doordat zo’n beschrijving van betekenis kan zijn voor de vorming en het aanleren van deugden.
Bij vergeving speelt de paradox dat onverdiende vergeving niet mogelijk is en verdiende vergeving geen vergeving is. Ondertussen lijkt vergeving een kwestie van alles of niets: een beetje vergeving of een geconditioneerde vergeving is onmogelijk. Ondertussen nemen we echter toch aan dat vergeving plaatsvindt. Bij vergeving als deugdhouding zoeken wij naar iets dat actief kan worden gedaan door onszelf maar ook een schaamte (bij schuld) die passief moet worden ondergaan; de dader moet zijn daad veroordelen. Als vergeving een deugd kan worden genoemd, dan betreft het een theologale deugd, zoals Thomas van Aquino die onderscheidt: een deugd die iets van ons eist dat we niet op eigen kracht kunnen realiseren.