De Tilburgse docent Filosofie, dr. Jan Verweij, heeft een passie voor het onderwijs. In 2012 werd hij bekroond met de titel ‘Leraar van het jaar’ en sinds dit jaar is hij lid van het Platform Onderwijs2032, dat op 1 oktober 2015 zijn advies op hoofdlijnen presenteerde over het onderwijs van de toekomst. Hij vertelt ons in een interview waarom hij vindt dat het onderwijs aan verandering toe is en welke rol filosofie daarin zou moeten spelen.
De toekomst van het onderwijs
Het Platform Onderwijs2032 presenteerde op 1 oktober de hoofdlijnen van zijn advies. Daarin staat onder andere, dat er in het onderwijs meer aandacht moet komen voor socialisatie en persoonsvorming. De nadruk ligt nu nog sterk op cognitie. “Veel kennis van nu leidt op tot beroepen die straks niet meer bestaan. We moeten leerlingen opleiden met het vermogen te kunnen achterhalen wat ze moeten doen op het moment dat ze niet weten wat ze moeten doen. Bij het vak Filosofie worden leerlingen gestimuleerd na te denken over vragen als: ‘Wie ben ik?’, ‘Wat weet ik wel en wat juist niet?’ en ‘Wat kan ik wel en wat niet?’. Filosofie draagt bij aan het vermogen tot reflectie en daarmee aan persoonsvorming.”
Dat Filosofie sinds 2000 een eindexamenvak is en dat steeds meer scholen het vak (ook in de onderbouw) aanbieden beschouwt Jan als logisch gevolg van een maatschappelijke ontwikkeling. “Door het wegvallen van constitutionele religie, is er een sterke zingevingsvraag ontstaan. Filosofie geeft daar deels invulling aan.” Daarnaast leert Filosofie leerlingen de enorme hoeveelheid informatie waar ze toegang toe hebben op waarde te schatten.
Uiteraard draait het in het advies van Platform Onderwijs 2032 om meer dan Filosofie. Zo pleit het Platform voor thematisch onderwijs, waarbij kennisgebieden meer gebundeld worden en docenten met hun leerlingen veel meer de diepte in kunnen. “Leerlingen zouden straks meer moeten weten van minder.”, geeft Jan aan.
Groeipijn
De veranderingen die door het Platform worden voorgesteld vragen om een andere manier van denken over het onderwijs. En dat is geen gemakkelijk opgave. Als je het vergelijkt met andere sectoren in de samenleving, is het onderwijs in de afgelopen 150 jaar nauwelijks veranderd.
De paradox van het onderwijs is dat de roep om verandering net zo sterk is als de angst ervoor. We willen voor onze kinderen het best mogelijke onderwijs, maar willen ook voorkomen dat ze onderdeel worden van een experiment dat kan mislukken. Je zou kunnen stellen dat het goed gaat met het Nederlands onderwijs, dus waarom sleutelen, aan iets dat niet kapot is?
“Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden.”, is het antwoord van Jan Verweij. Een snel veranderende samenleving vraagt om verandering in de vorming van jonge mensen.”
Ook leerlingen zelf vragen hier om, volgens Jan. Tijdens de vele gesprekken die hij met hen voerde, gaven ze aan, dat ze niet tot op de tiende punt nauwkeurig beoordeeld willen worden op hun kennisniveau, maar op hun vermogen iets met die kennis te doen.
De docent van de toekomst
Het voorstel Onderwijs2032 is volgens Jan een stip aan de horizon. Er kan en moet tussen nu en het bereiken van dit punt van alles gebeuren. Te beginnen bij het opleiden van de docenten die deze nieuwe manier van onderwijs in de praktijk moeten gaan brengen. De komende jaren stroomt zo’n 40% van de huidige docenten uit. “De nieuwe lichting docenten kan een enorme stempel drukken op het onderwijs van de toekomst, mits we ze daar op de juiste wijze op voorbereiden. Ik zie daarin een belangrijke taak weggelegd voor de lerarenopleidingen.”
“En voor alle docenten geldt,”, zo geeft Jan aan: “dat we meer moeten vertrouwen op de capaciteit van docenten om het onderwijs zelf vorm te geven.”
Hoger onderwijs
Het onderwijs van de toekomst gaat niet alleen om het middelbare onderwijs. Het vraagt van hogescholen en universiteiten een andere manier van denken over hun studenten. Aanstaande studenten zullen op andere punten moeten worden beoordeeld, als het gaat om hun geschiktheid voor een opleiding. “Daarnaast zal de wijze van lesgeven op de universiteit moeten gaan aansluiten bij het onderwijs zoals dat op middelbare scholen gegeven gaat worden.”, besluit Jan.
Verder praten
Mocht u geïnspireerd zijn geraakt door het verhaal van Jan Verweij en hier binnen uw school iets mee willen doen, neem dan contact met ons op via: vwocontacten@tilburguniversity.edu.We zullen in overleg met Jan kijken of hij een gesprek kan aangaan met uw directie over bijvoorbeeld het belang van het vak filosofie of de wijze waarop uw school zich kan voorbereiden op het onderwijs van de toekomst. En mocht u interesse hebben in het volgen van een eerstegraads lerarenopleiding Filosofie (post-master), bezoek dan onze website
De opdracht aan het platform Onderwijs 2032 is om een kabinetsadvies op te leveren over het onderwijscurriculum van de toekomst. De platformleden zoeken naar leerstof die voor leerlingen relevant is om op de arbeidsmarkt en in in de samenleving van 2032 optimaal te kunnen functioneren.
Jan Verweij is docent Filosofie bij het Odulphus Lyceum en vakdidacticus Filosofie aan de Universitaire Lerarenopleiding van Tilburg University.