Onderwijs heeft meer behoefte aan vraagtekens en minder aan uitroeptekens.
Onderwijzen is leren te leven. Mooie doordachte aforismen hebben vaak de kracht van sensatie, maar hun omkering wekt wellicht juist daardoor vaak een vorm van weerstand op. Natuurlijk is de uitspraak van Cruijff ieder nadeel heb zijn voordeel veel mooier dan ieder voordeel heb zijn nadeel en is waarover je niet kunt spreken, daarover moet je zwijgen van Wittgenstein veel sprankelender dan waarover je niet kunt zwijgen, daarover moet je juist filosoferen. Toch geef ik het voordeel van de twijfel vaak aan de omkering of variatie. Variëren op een thema is immers per definitie buiten al aangegeven lijnen kleuren. Smaken verschillen vind ik mooi, nóg mooier vind ik dus Verschillen smaken omdat het oorspronkelijke gezegde erin opgesloten zit: twee voor de prijs van één zou je kunnen zeggen (over ik ben, dus ik denk héb ik het nog niet eens!).
Tijdens mijn studie is de uitspraak Filosoferen is leren te sterven zó vaak voorbijgekomen, dat ik bij god niet meer weet van wie die afkomstig is: van Plato, of wellicht van Cicero, misschien toch van Montaigne? Ik weet het niet, ik ga het ook niet opzoeken, het is van geen belang. Sinds een jaar hangt er boven mijn bureau Onderwijzen is leren te leven. Die is van mezelf. Een tegeltjeswijsheid als een koe (om in gebrekkig Nederlands de waarheid hiervan maar eens aan te duiden). Ik geef grif toe: de geschiedenis zal ik er niet groots en meeslepend mee ingaan, maar toch…
Jarenlang werd het onderwijs gezien als een plaats waar vaten gevuld werden in plaats van vuren ontstoken. Sommige rijtjes die ik jaren geleden op school uit het hoofd moest leren, kan ik nu nog opdreunen ( en vaak beginnen mensen – zeker op feestjes als ik ze vertel dat ik in het onderwijs werk, als vanzelf aan een rijtje (meestal mit, nach, bei, seit… )).
Als docent filosofie wil ik mijn leerlingen juist géén filosofie leren, maar vooral leren filosoferen: die verrekte uitroeptekens vervangen door vraagtekens.
Vandaag las ik op de omdenk-kalender: pas op voor mensen met te stellige meningen; vaak betekent het dat ze er niet zoveel over weten. En nu zit ik dus met een probleem. Want ik ben het zo eens met het voorafgaande, HEEL ERG EENS ZELFS !!!!!!
Jan Verweij
Docent filosofie St. Odulphuslyceum, Tilburg.