Het geheim van de zachte ‘g’
Afgelopen zaterdag opende De Volkskrant met het bericht dat de Brabantse scholen de beste van Nederland zijn. Uit een onderzoek van de onderwijssocioloog J. Dronkers blijkt glashelder dat als je het beste onderwijs wilt, je toch maar het beste naar onze provincie kunt gaan.
Nieuw is dit natuurlijk niet: niet alleen komen de twee winnaars van de OnderwijsTopTalentPrijs óók al uit Brabant (Ingeborg van Schaik en Peter Out), de Leraren-van-het-Jaar voor het primair en het voortgezet onderwijs zijn hier óók al te vinden.
Was 2012 misschien een goed wijnjaar? Ja vast, maar de vorige jaren gaven een min of meer gelijke uitkomst. En om het geheel nóg completer te maken: ook Limburg scoort bovengemiddeld goed.
Daar kunnen we trots op zijn, maar we mogen de uitkomst van dit onderzoek ook een beetje relativeren. Het geheel leunt namelijk wel erg op wat ik maar zal noemen een soort feitisjisme: de cijfers van schoolonderzoeken en eindexamens zijn namelijk de voornaamste bronnen. Niet vreemd als de onderzoeker geciteerd wordt: ‘Het doel van onderwijs is het overdragen van kennis en vaardigheden aan de volgende generatie. Natuurlijk moet een school ook leuk en gezellig zijn. Maar een ziekenhuis kies je ook niet op de kwaliteiten van de keuken. Cijfers maken wel degelijk uit.’ Tja, dan krijg je dat. Hoe je een school beter dergelijke Michelin-sterren zou kunnen toekennen, weet ik ook een-twee-drie niet, maar het weglaten van allerlei activiteiten die gericht zijn op de Bildung – ik noem levensbeschouwelijke vorming, werkweken, excursies, culturele en kunstzinnige vorming, bezinningsdagen en internationalisering maar als paar voorbeelden -, levert weliswaar een hard feitelijk beeld op, maar daardoor nog geen reëel beeld (nog afgezien van het feit dat die zaken nu een beetje worden afgedaan als zijnde vergelijkbaar met de kwaliteit van de keuken! Bovendien: moet een school ook leuk zijn?). Zou de aandacht die besteed wordt op een school aan bijvoorbeeld kerstmis – in welke vorm dan ook – niet óók bepalend moeten zijn? Is aandacht voor een kritische houding, voor verdraagzaamheid, manieren en vóórleven niet ook belangrijk? Is een school een instelling waar we leerlingen instoppen en waar cijfers na zes jaar uitrollen?
Nee, ook J. Dronkers vindt dit vast van niet. Hij stelt zelf ‘De homo sapiens ging niet op een bepaalde leeftijd vanzelf vuur maken.’ Nee, inderdaad: onderwijs is geen commando-training voor hoge cijfers, maar moet vooral gericht zijn op vuren ontsteken.
Als feitisjisme is het dus een aardig onderzoek waar we trots op kunnen zijn, als we de relativering maar in ons achterhoofd houden.
En hoe dat komt? Het katholicisme zou een rol gespeeld hebben. Onderwijssocioloog Marc Vermeulen stelt dat het katholicisme een laconiekere, luchtiger omgang met bestuurlijke processen teweeg heeft gebracht. De uitstraling gaat dan wel erg ver, aangezien ook de openbare scholen in onze provincie beter scoren.
Tja, ik weet het na 34 jaar onderwijs ook niet, maar stel wel voor dat áls we het weten komen, we het met z’n allen nog heel even niet verder vertellen: het geheim van de zachte ‘g’.
dr. Jan Verweij
Leraar-van-het-Jaar
St. Odulphuslyceum, Tilburg.
Vandaag naar Rotterdam geweest in de Van Nelle fabriek: side kick bij het lerarendiner, georganiseerd door de Onderwijsraad. Voorzitter was Hugo de Jong, wethouder onderwijs in Rotterdam.
Bij thuiskomst de gastenlijst voor de lunch met Willem-Alexander en Maxima gekregen: naast Ellen en Thea óók onder anderen Maartje Paumen (aanvoerdster van de hockeydames, goud in Londen), drie gouden medaille winnaars bij de Paralympics, Felix Meurders, Peter Buwalda en de wereldkampioen illusionisme M. Kalisvaart! Frans Duijts komt ook trouwens (BUMA-award)
Ik heb mijn voorkeur!